Ticaret kelimesinin Arapçadan geldiğini ve bu kelimenin kökünün olduğunu, Arapça sözlüğe bakıldığında görülmektedir. “tecere” kelimesinden “tacir” kelimesi türemiştir. ( تجر” ” تاجر”) Meslek olarak ticaret: “Bir malı kâr karşılığında satmak” olarak tanımlanır.
Kur’an’da tam dokuz yerde ve sekiz âyette ticaret kelimesi geçmektedir. Bakara Suresi 16 ve 282 âyetler ile Tövbe Suresi 24, Nur Suresi 37, Nisa Suresi 29, Cuma Suresi 11 (bu âyette ticaret kelimesi iki kez geçer), Fatır Suresi 29 ve Saf Suresi 10. âyetler.
Saf suresi 10. âyette: “Ey iman edenler! Sizi elem dolu bir azaptan kurtaracak bir ticaret göstereyim mi?” buyurularak devamında bu ticaretin; “Allah’a ve peygambere inanır, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda cihat edersiniz. Eğer bilirseniz, bu sizin için çok hayırlıdır,
“(Bunu yapınız ki) Allah, günahlarınızı bağışlasın, sizi içinden ırmaklar akan cennetlere ve Adn cennetlerindeki güzel meskenlere koysun. İşte bu büyük başarıdır.” (Saf Suresi 10 – 12. âyetler) buyurularak; ticaret övülmüş, Allah’a ve Rasulüne iman ve Allah yolunda cihat, elem dolu azaptan kurtaracak bir ticaret, kabul olunmuş bir ticaret olarak anlatılmıştır.
Nur suresi 37. âyetinde ise; bazı kişilerin Allah’ı tesbih ettikleri ve andıkları övülerek, “Onları yaptıkları alış-veriş, ticaretleri, namaz ve zekât gibi dini vazifelerden alıkoymamıştır.” denilerek, burada “dünyevi olan ticarette ölçülü olmak gerekir” uyarısı yapılmıştır.
Tövbe Suresi 24. âyetinde ise, yine “Kaybetmekten korktuğunuz ticaretinizin Allah’tan, peygamberinden, O’nun yolunda cihattan daha sevgili olursa Allah’ın emrini bekleyin” uyarısı ve doğru yoldan çıkan manasında “fasık” kelimesi ile bu kişilerin yanlış yolda olduğuna vurgu, uyarı vardır.
Fatır Suresi 35. âyetinde; Allah’ın kitabını okuyanlara, namazı kılanlara, gizli ve açıktan Allah yolunda harcayanlara, zarar etmeyecekleri bir ticaret vaat edilmiştir. Hangi ticaret olursa olsun %100 kazanma ihtimali olmazken yani kaybetme tehlikesi varken, Allah (azze ve celle) zarar edilmeyecek %100 kazançlı olacağımız ticaretin yolunu bize gösterir, kaybetmeyeceğimiz, kâr edeceğimiz ticareti bize müjdeler.
Nisa Suresi 29.âyetinde ise; malların haksız yere yenilmemesi uyarısı ile karşılıklı yapılan ticarete, anlaşmalı alış-verişe teşvik vardır.
Cuma Suresinde 10- 11. âyetlerde; Allah’ı çok zikredenlerin kurtuluşa ereceği vurgulanır ve Cuma hutbesini bırakıp da ticarete koşanlar uyarılır, “Seni ayakta bırakıp ticarete koşanlar bilmelidir ki; Allah katında olanlar, onların koştukları şeyden daha hayırlıdır. Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır” denilmiştir. Bu âyetteki uyarı ile hepimiz için geçerli olacak şekilde Cuma vaktinde, cuma namazının ve hutbenin daha hayırlı olduğu bize hatırlatılır.
Son zamanlarda ise “din tâciri”, “din ticareti” adlı tâbirler kullanılır olmuştur.
Sözlüklere baktığımızda; insanların dine olan hassasiyetlerini kötü amaç için kullanan, dine karşı samimi görünüp kalbinde bunu yaşamayan, insanların duygu ve inançlarını sömüren insanlara din taciri sıfatı verildiğini görüyoruz. Ayrıca “Dini sahiplenip ihracatını ve ithalatını yapmak ” diye de tanımlanmaktadır.
Bu konu ve ayetler üzerinde neden duruyorum derseniz; bir süre önce yayınladığım hadis üzerine gruplardan birindeki üyenin “Din tacirlerinden bıktık, usandık!” demesi üzerine düşündüm. İşte bu söylem yazmam için beni teşvik etmiş ve araştırmamı sağlamıştır.
Allah Rasulü (sallalahu aleyhi ve sellemin) bir hadisinin paylaşımından bu derece olumsuz etkilenen “Din tâciri” tabirini olumsuz yönde kullanan, bu söylem ile saldırıya geçen, kışkırtan bir kesimin varlığı görülmektedir. Elbette ki bu tavrı gösterenler; “islâma davet” adını verdiğimiz; tebliğ etmek, iyiliği emretmek, anlatmak, kötülüklerin yapılmasına engel olmak, yasaklamak gibi bir dizi görevden haberleri olmadığı için her yaptığımız paylaşımdan sadece dünyevi menfaat umduğumuzu zannetmektedirler. Bu tavır ve anlayış sahiplerince Allah’a ve Rasulüne çağırmanın da din ticareti sayıldığı görülmektedir. Oysa Kur’an’da insanlara dini sunmak, anlatmak, onları iyi olana davet etmek “en kârlı ticaret” olarak tabir edilmektedir. Aynı kelimelerin kullanılarak grup yöneticisine başvurulup gruptan çıkarılmanızın istenmesi, din tâciri olduğunuz konusunda ithamda bulunulması, cüzzamlı bir hastaymışsınız gibi, sizden uzaklaşmaya çalışılması ne kadar şaşırtıcı ve düşündürücüdür.
Rabbimiz Kur’an-ı Kerim’de ne güzel buyurmuş; “Şüphesiz, Allah’ın kitabını okuyanlar, namazı kılanlar ve kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden, gizlice ve açıktan Allah yolunda harcayanlar, asla zarar etmeyecek bir ticaret umabilirler.” Fatır Suresi 35/29 âyetler.
Bu âyetin içinde olmaya gayret etmeliyiz ki; asla zarar etmeyecek bir ticaret için umudumuz olsun.
Bizim de bu zümreden olmamız umuduyla,
Selâmetle kalın.

Sevgi Yağcıoğlu

5 Şevval 1443/ 6 Mayıs Cuma 2022