Ölü için sadaka verilir mi? Ölen kişinin ibadet borçları ödenebilir mi? Duâ ve istiğfardan sonra ölüye en çok fayda sağlayan şey nedir?
Duâ ve istiğfardan sonra ölüye en çok fayda sağlayan şey, onun adına tasadduk ve infakta bulunmaktır.
Abdurrahman bin Ebî Amra’nın anlattığına göre annesi, bir köle âzâd etmek istemişti. Ancak bunu sabaha tehir etmiş ve sabaha çıkamadan da vefât etmişti. Abdurrahman, Kâsım bin Muhammed’e: “Ben annemin yerine bir köle âzâd etsem, anneme faydası olur mu (sevâbı ulaşır mı)?” diye sorunca, o da şu cevâbı vermiştir:
“Sa‘d bin Ubâde, Resûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem’e gelip: ‘Annem vefât etti, ben onun adına bir köle âzâd etsem ona faydası olur mu?’ diye sormuştu. Allah Rasûlü sallâllâhu aleyhi ve sellem de “Evet” buyurmuşlardı” (Muvatta, Itk, 13; Bkz. Buhârî, Vesâyâ, 15)
Hazret-i Ebûbekir radıyallâhu anh’ın oğlu Abdurrahman, uyku esnâsında âniden vefât etmişti. Hazret-i Âişe Vâlidemiz, bu kardeşinin hayrına pek çok köle âzâd etti. (Muvatta, Itk, 14)
Bütün bu hadîs-i şerîfler, vefât etmiş mü’minlerin, hayatta olan yakınlarının ve mü’min kardeşlerinin duâ, sadaka ve infaklarından istifâde edeceklerini bildirerek onları bu hayırlara teşvik etmektedir.
ÖLEN KİŞİNİN İBADET BORÇLARI ÖDENEBİLİR Mİ?
İbn-i Abbâs radıyallâhu anhumâ anlatıyor:
“Bir kimse Resûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem’e gelerek: Yâ Resûlâllah! Annem vefât etti, üzerinde de bir aylık oruç borcu var, onun adına borcunu ödeyeyim mi?” dedi. Resûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem; “Annenin üzerinde mal borcu olsaydı onun adına ödemez miydin?” diye sordular. “Evet, öderdim!” deyince de Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem: “Allâh’a olan borç, ödenmeye daha lâyıktır!” buyurdular. (Müslim, Sıyâm, 155)
Bu hadisi şerifi İmam Nevevi Rahmetullahi aley şu şekilde açıklıyor:
1)Verilen her sadaka ölüye sevap olarak ulaşır ve ona fayda verir. Âlimlerin bu konuda icması vardır, ihtilâf yoktur.
2) yapılan dualar da ölüye ulaşır, bu konuda da icma vardır.
3) Ölen kişinin borcunun ödenmesi de ona ulaşır ve fayda verir, bu konuda da icma vardır.
4) Ölen kişi için, ailesinden biri o’nun için farz olan hac da yapabilir, caizdir. Eğer vasiyet edildiyse nafile hac da yapılır.
5) Ölü için okunan Kur’an’ın, sevabının, ulaşıp ulaşmayacağına dair imam Şafi’ye göre, iki ayrı görüş mevcuttur. Sevabı ulaşır diyenler de, sevabı ulaşmaz diyenler de vardır
İmam Ahmet bin Hanbel’ e göre, okunan Kur’an’ın sevabı, yapılan tüm ibadetlerin sevabı da ölüye ulaşır. Namaz ve zikir gibi ibadetler de ulaşır.
Cumhuru ulemaya göre ulaşmaz.
6) Âlimlerin bazılarına göre kaza borcu olup ta ölenler için oruçlarının kazası da tutulur ve sevabı da ölüye ulaşır derken, bazıları da oruç tutulmaz fidye verilir demiştir.
“Eğer malı varsa kendi malından fidye verilmesi vaciptir, fidye verilmesi efdaldir” denilmiştir. “Oruç tutulması ise caizdir, vacip değildir” denilmiştir.
İlk dört maddede ihtilaf yoktur, beşinci ve altıncı maddelerde ise ihtilaf vardır.
Bu ihtilaflardan dolayı da farklı fikirler beyan edilir.
Biz, bizleri yetiştiren, anne ve babamız için, Kur’an okursak, ” kendilerinin, defterlerinin kapatılmadan, salih ameller işleyen, salih evlatlar bırakmanın sevabı mutlaka onlara ulaşacaktır.
Kur’an nurdur, sekinedir, rahmettir ve berekettir. Hem diriye hem de ölüye fayda sağlamaktadır. Yeter ki salih çocuklar yetiştirelim ki bizlere dua edilsin ve Kur’an okunsun.
Konuyla ilgili hadisler için İmam Nevevi Rahmetullahi aleyh’in açıklamaları bu şekildedir.